Nafarroako Parlamentuan gaur Hitzorduak bilkuraren laugarren edizioa egin da. Foro Sozial Iraunkorrak sustatutako herritarrentzako saio honen bidez bizikidetasuna indartzen lagundu nahi da “bake justu eta iraunkorra sendotzeko” tarteko pauso gisa. Oraingoan, tolerantzia interakzio sozialaren eragile gisa jorratzeko aukerak eta zailtasunak aztertu dira jardunaldian. Maria Jauregi, Naiara Zamarreño, Belen Zabala eta Olatz Etxabe indarkeria desberdinen biktimen arteko elkarrizketa gurutzatuan oinarrituta egin dute saioa.

Ekitaldiaren hasieran Inma Jurío, Parlamentuko lehen lehendakariordea mintzatu da. Biktimen “ausardia eta eskuzabaltasuna” nabarmendu ditu, “bakoitzak bere hausnarketak, bere errealitatea eta sufrimendua partekatzeko prest daudelako, inflexio puntua izan nahi duen enpatia-ariketa batean, bizikidetzaren aldeko ekarpen eraikitzaile bat eginez. Memoria zer gertatu den jakitean datza, eta horretarako gaurkoak bezalako topaketek egia, justizia eta indarkeria guztien biktimen erreparazioa lortzeko bidean ekarpen handia egiten dute. Memoria inklusiboa, baina distantziakidetasunik gabea. Ez errepikatzeko memoria ".

Ildo horretan, Juríok azpimarratu du "memoria egiteak min egiten duela, ez dugu alferrik hitz egiten bidegabekeriez eta sufrimenduaz, hil diren pertsonez eta errekonozimendu falta edo arbuioa jasan duten senideez. Horregatik da hain garrantzitsua erakundeek bizikidetzaren alde egiten duten lana. Oraindik ere zenbait alderdi politikok ez dute entzuteko edo parte hartzeko ahaleginik egiten. Lanean jarraituko dugu behar hori senti dezaten. Asko dago egiteko eta biktimen ondoan jarraitu behar dugu. Horregatik, Parlamentuaren gehiengoak uste du funtsezkoa dela Nafarroako Gobernua lantzen ari den Memoriaren, Bakearen eta Bizikidetzaren lehen plan estrategikoa aurrera ateratzea".

Lehendakariordeak "Jauregiren, Zamarreñoren, Zabalaren eta Etxaberen testigantzak gordetzeko eta gogoratzeko" deia egin du, eta Foro Sozialari eskerrak eman dizkio Nafarroako Parlamentua tribuna eta topaleku gisa aukeratzeagatik. "Pandemiak saio hau zuzenean jarraitzeko eskaera ugariri baiezkoa ematea eragotzi digu, baina saioa streaming bidez jarraitzeko edo aurrerago bideotekan ikusteko aukera dugu. Legebiltzar hau tematuta dago hitz egin eta entzutearekin, hori baita bakea eta bizikidetza eraikitzeko behar dena. Eskerrik asko".

Aurkezpenaren ondoren, Fernando Armendariz arduratu da biktimen arteko elkarrizketaren atarikoak eta testuingurua azaltzeaz. Mutur banatako indarkeriek jo dituzte, baina antzeko ondorioak ekarri dituzte: oinazea eta gizartearen haustura. "Giza eskubideen urraketen lau adibide ditugu. Ez da erraza inorentzat hona etorri eta kudeatzen hain zaila den sufrimendua berriro irekitzea. Baina aldi berean, euren minetatik enpatizatzeko aukera bat da. Horixe eskatzen diegu talde parlamentarioei, legealdi honetan baldintza guztiak betetzen baitira bizikidetza demokratikoaren oinarriak ezartzeko ".

Foru Gobernuak Memoriaren, Bakearen eta Bizikidetzaren plan estrategikoa egiteko ireki duen parte-hartze prozesuari dagokionez, "Foro Sozialak dagoeneko argi utzi du prest dagoela gure ekarpena garrantzitsua izan daitekeen mahai tematiko guztietan parte hartzeko. Kontakizun bakar bat ere ezin da kanpoan geratu. Espero dezagun mahai politikoan talde parlamentario guztiak ordezkatuta egotea, gizarteak agerian utzi baitu elkarrizketaren aldeko apustua egiten duela, arazoak konpontzeko tresna bakarra den aldetik".

Naiara Zamarreño Manuel Zamarreñoren alaba da, ETAk 1998ko ekainaren 25ean Oreretan eraildako PPko zinegotziaren alaba. Zamarreñok 43 urte zituen erail zutenean, eta 34 egun zeramatzan karguan, José Luis Caso ordezkatu ondoren. Naiara Zamarreño "gainerakoen minetik abiatuta jarrera adiskidetzaileak sortzeko, entzuteko eta komunikatzeko bideak" irekitzearen alde agertu da. “Ulertu dut mundua ez dela ez zuria ez beltza, ñabardurak daudela. Nire aita askatasunaren defendatzailea zen, hitza zuen arma bakar gisa, eta sei hilabetez baino gehiagoz jasan zituen mehatxuak. Hiru kilo amonal zituen bonba-motor batek hil zuen, zinegotzi kargua hartu eta hilabetera. Telebistatik jakin genuen, teletestuaren bidez. Une horietan burua blokeatu egiten da. Ez naiz gauza atentatuaren ondoren nire bizitza nolakoa izan zen gogoratzeko. Heriotza bidegabe ugari haietako bat gehiago izan zen".

"Duela gutxira arte ez naiz jabetu nire aitak jazarpen eta mehatxu denboraldi horretan jasan zuen guztiaz. Ezin genuen arriskua ikusi. Atentatuaren ondoren, amorrua eta mina sentitu nituen, eta urteak eman nituen euskaraz hitz egin gabe, traizioa iruditzen zitzaidalako, nahiz eta aitak hizkuntzarekiko maitasuna erakutsi zidan. 2013 arte inork ez zekien Errenterian bizitzen jarraitzen nuenik. Ez nuen nire abizena ematen, errefusaren edo bazterkeriaren beldur nintzelako. Bat-batean isiltasuna hautsi nuen, harlauza hori kendu eta elkarbizitzarako bidea hasi nuen. Hain ongi sentitu nintzen, aurrerapausoak ematen jarraitu nuela. Aurrerago, arbuioa erakutsi zidan herriak ETAren biktimei omenaldia egin zien. Politikoei, interesatzen ez zaizuenari entzungor egiten duzuenoi, esan nahi dizuet entzun, enpatizatu eta aurrera egin behar dela belaunaldi berrien mesederako”.

Belén Zabala, Hondarribiko jaietan Guardia Zibilak bizkarretik tiroz hil zuen Josu Zabalaren ilobak aitortu duenez, "herriaren babes izugarria izan dugu beti, baina horrek ez du inpotentzia, amorrua eta frustrazioa desagerrarazten, kalte handia egiten baitigu. Gertakari hark atxiloketak, senide torturatuak eta kartzela ekarri zizkigun, Josuren arrebak 20 urte egin baititu kartzelan. Pertsona maitatu bat bortizki galtzeak kalte handia egiten du, baina gorrotoak ez du balio aurrera egiteko, gizarte osasuntsu bat sortzeko. Kalera irten gara justizia eskatzera, horrelakoa izan da nire gaztaroa. Denborarekin ohartzen zara justiziak asko duela egiteko. Beste batzuek izan duten errekonozimendua falta zaigu guri, babesik gabe sentitzen gara judizialki. Memoria inklusiboa behar da, guztion egia bilduko duena. Pausoak emateko garaia da, legeak egitekoa".

Maria Jauregi Juan Mari Jauregiren alaba da, ETAk 2000 urteko uztailaren 29an Tolosan erail zuen Gipuzkoako Gobernadore Zibilaren alaba. Gogorarazi duenez, "14 urterekin konturatu nintzen aita ETAren helburu izan zitekeela. Aitaren kargu hartzearekin bizitza aldatu zitzaigun, baina nik ez nuen herria utzi eta Donostiara joan nahi, eta horregatik, amonarekin bizitzen geratu nintzen. Unibertsitatean nengoela, nire aita oporretatik itzultzean hil egin zuten. Kuadrillarekin mendian nengoen orduan, eta nire osaba-izebak etortzen ikustean zerbait gertatu zela konturatu nintzen”.

"Beti erakutsi didate giza eskubideak errespetatzen, desberdina errespetatzen, horregatik ez dut inoiz gorrotorik edo mendeku egarririk sentitu. Gorrotoak min eta sufrimendu gehiago dakar. Aitak ETAren aurka borrokatu zuen, baina tortura-kasuak eta GALen hilketak argitzeko ere lan egin zuen. Galindoren aurka deklaratu behar izan zuen, eta gogoan dut epaiketaren ostean etxera iritsi zenean esan zuela ez zekiela nork hilko zuen, ETAk ala Galindok".

"Ez naiz inoiz baztertuta edo mespretxatua sentitu. Gizartearen zati handi baten babesa sumatzen genuen, eta, alde horretatik, pribilegiatuak izan gara, beste batzuekin ez baitzen hala izan”.

Olatz Etxaberen aita Triple Ak – 1977tik 1982ra bitartean jardun zuen erakunde terroristak – hil zuen 1975eko urriaren 5ean. Gogora ekarri duenez, "gaueko 11ak aldera zarata handia entzun, jaitsi eta aita hilda aurkitu genuen. Handik hiru urtera nire izeba hil eta nire osaba zauritu zuten. Herriaren eta ideologia guztietako jendearen babes handia sentitu dugu. Hasieran min eta amorru handia sentitzen nuen eta amesgaiztoak nituen, baina bat-batean isildu egin ziren. Norberak ahal duen moduan darama mina. Nik 10 urte nituen eta nire anaiek 8 eta 4. 45 urte pasa dira, eta mina amaitu den arren, etapa hau amaitzeko errekonozimendua falta zaigu. Ez gaude biktima gisa aitortuak, badirudi ez dugula hitz egiteko zilegitasunik. Aitorpen soziala dugu, baina instituzionala falta zaigu”.

Nafarroako Foro Sozial Iraunkorrean biltzen diren erakunde eta pertsonek bide luzea egin dute giza eskubideen defentsan, eta prest daude modu inklusibo eta horizontalean lan egiteko lau ardatzen inguruan: desegitea eta armagabetzea; preso eta iheslarien gizarteratzea; giza eskubideen sustapen bermatzailea; eta etorkizuneko bizikidetasuna sustatzea, egiaren eta memoriaren oinarri bidezkoen gainean.

Osoko bilkura sozialera bertaratu dira Jabi Arakama (Geroa Bai), Bakartxo Ruiz (EH Bildu), Ainhoa Aznárez (Podemos-Ahal Dugu), Marisa de Simón (Izquierda-Ezkerra), Eduardo Santos, Migrazio Politiketako eta Justiziako kontseilaria, Ana Ollo, Herritarrekiko Harremanetako kontseilaria, Martín Zabalza, Bakearen, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Zuzendari Nagusia eta Rafael Sainz de Rozas, Justiziako Zuzendari Nagusia.

Ekitaldian, Laneko Arriskuen Prebentzioak ezarritako higiene- eta prebentzio-neurriak eta segurtasun-distantziak bete dira, baita areto bakoitzerako –kasu honetan, atalondoa– ezarritako gehieneko edukierari dagokionez ere.